HASAR GÖREN EVLER VE HAKLARI

30 Ekimde yaşanan İzmir depremi ile birlikte bir kez daha deprem gerçeği ile yüzleşildi. Bilindiği gibi, depremler etkiledikleri bölgelerde telafisi mümkün olan olmayan, maddi-manevi büyük kayıplara yol açıyor. Kanunlara göre depremzedelere yapılacak yardımlar neler? Depremzedeler bu haklardan nasıl faydalanabilecek? Başvuru usul ve süreleri nedir? Zorunlu deprem sigortası neleri kapsar?

Depremzedelere yapılabilecek yardımlar nelerdir, hangi şartlarda yaralanabilir, ‘Hak Sahibi’ kimdir?

7269 Sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun ‘na göre depremzedelere kalıcı ve geçici olmak üzere iki çeşit yardım yapılabilecek. İlki geçici barındırma, ikinci kalıcı konut veya inşaat kredisi yardımıdır.

7269 Sayılı Kanunun 14. maddesine göre; ’Afete uğrayanların veya uğraması muhtemel olanların bulundukları yerlerde veya başka yerlerde geçici olarak barınmalarını sağlamak üzere, baraka ve konutlar inşa edilebilir, ettirilebilir, kiralanabilir veya satın alınabilir. Bu tedbirlerin, kısa zamanda yerine getirilmesinin mümkün olamayacağı hallerde, geçici iskân tedbirlerini kendileri almak isteyenlere nakdî yardım da yapılabilir.’ Ayrıca geçici barındırmaya ilişkin yapılan harcama veya verilen ödemeler borçlandırmaya tabi değildir. . 7269 Sayılı Kanuna göre, yıkılan, yanan veya ağır hasara uğrayan veya uğraması muhtemel olan binalarla imar planları gereğince kamulaştırılmasında zorunluluk bulunan yerlerdeki binalarda oturan ailelere hak sahibi olmak şartıyla konut yaptırılır veya kredi verilir.

7269 Sayılı Kanunun 29. maddesi aynı zamanda bazı ayrık durumları da düzenlemiştir. İfade edildiği şekliyle;

Kendilerine ait olmayan arsa veya arazi üzerine inşaat ruhsatı almaksızın bina inşa eden yapı sahipleri ile yer kayması, su baskını, kaya düşmesi ve benzeri sebeplerle imar planında yapı yapılması sakıncalı olarak belirlenen yerlerde ruhsatsız olarak yapılan yapıların sahipleri hak sahibi olarak kabul edilmez.
Kendisine veya eşine ait o yerde aynı cins müstakil hasarsız başka bir binası veya dairesi olan ailelere bina ve inşaat kredisi verilemez. Yıkık olduğu veya ağır, orta ve az derecede hasar gördüğü belirlenen binalardan mülkiyeti tüzel kişilere ait olanlara yardım yapılmaz. Bunun yanı sıra; o yerde kendisine veya eşine ait müstakil hasarsız başka bir işyeri bulunmadığı taktirde; deprem nedeniyle ekonomik ve sosyal hayatı kesintiye uğratan dükkan ve fırın gibi binalar için de sahiplerine, borçlandırma hükümleri dairesinde, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca belirlenecek esaslara göre inşaat kredisi verilebilecektir.

Afet Sebebiyle Hak Sahibi Olanların Tespiti Hakkındaki Yönetmeliğin 3. maddesiyle tanımlanmıştır, “Hak sahibi” deyimi, afetzedelerin, yıkılan veya ağır hasar gören binalarla olan mülkiyet ilişkilerini ve yeniden yapılacak binalardan veya verilecek inşaat kredisinden yararlanabilme durumlarını ifade eder.

2- Başvuru usul ve süreleri nedir?

7269 Sayılı Kanun ve Afet Sebebiyle Hak Sahibi Olanların Tespiti Hakkındaki Yönetmelik ile depremzedelerin inşaat kredisi veya konut yapımı taleplerini içeren başvuruların nasıl yapacakları ile ilgili bilgiler düzenlenmiştir. Düzenlemeye göre; usul hakkında kısaca ve sırasıyla bilgi vermek gerekirse;

Hak sahiplerinin başvuru yapmalarını sağlamak amacıyla; yapılacak inşaat yardımının amacını, mahiyetini, şeklini, şartlarını, kimlerin hak sahibi olabileceklerini, talep ve taahhüt verme süresi ve benzeri hususları içeren ilan metni mahallinde ilan olunur.

İnşaat kredisi verilmesini ya da bina yaptırılmasını isteyenler ilan tarihinden itibaren iki ay içerisinde mahallin en büyük mülki amirine yazılı olarak başvuruda bulunmaları ve taahhütname vermeleri gerekmektedir. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı bu süreyi bir ay uzatmaya yetkilidir.

Hastalık, askerlik ve benzer sebeplerle, süresinde talep ve taahhütname verme imkânı bulamayanların durumları ise İmar ve İskân Bakanlığınca takdir edilir.

Komisyon, talep ve taahhütnameleri en kısa zamanda inceleyip değerlendirerek hak sahipleri listesini düzenler.

Talep ve taahhütname verenler arasında, hak sahibi niteliğini taşımayanlar varsa, bunlar gerekçeleriyle birlikte ayrı bir listede gösterilir. Ve ayrıca durum yazılı olarak da ilgilisine tebliğ olunur. Tebligattan itibaren 15 gün içinde ilgililer itirazda bulunabilirler. İtiraz komisyonca incelenerek karara bağlanır. Hak sahipleri ve itiraz konusunda nihai karar İmar ve İskân Bakanlığınca verilir.

3- Zorunlu Deprem Sigortası nedir ve neleri kapsar, kapsam dâhilindeki binalar nelerdir?

Bütün bu bilgiler doğrultusunda depremzedelerin verilen desteklerden faydalanabilmesi için bir koşul daha bulunuyor. Zorunlu Deprem Sigortası kapsamındaki binalardan olması gereklidir. 6305 Sayılı Afet Sigortalar Kanunun 19. Maddesinin ilk fıkrasına göre; ‘23/6/1965 tarihli ve 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu kapsamındaki bağımsız bölümler, tapuya kayıtlı ve özel mülkiyete tâbi taşınmazlar üzerinde mesken olarak inşa edilmiş binalar, bu binaların içinde yer alan ve ticarethane, büro ve benzeri amaçlarla kullanılan bağımsız bölümler ile doğal afetler nedeniyle Devlet tarafından yaptırılan veya sağlanan kredi ile yapılan meskenler zorunlu deprem sigortasına tâbidir.’

Bina sahiplerinin zorunlu deprem sigortası yaptırmamaları tespitinde hak sahibi olsalar dahi devlet desteklerinden faydalanamayacaklardır.

6305 Sayılı Kanunun 2. maddesinde ‘Zorunlu Deprem Sigortası’ tanımına yer verilerek sigorta teminatının kapsamı da açıklanmıştır. Buna göre; Binalarda depremin doğrudan neden olduğu maddi zararlar ile deprem nedeniyle ortaya çıkan yangın, infilak, dev dalga (tsunami) ve yer kayması sonucu oluşan maddi zararlar teminat kapsamındadır. 13 Mayıs 2011 tarihinde Resmi Gazetede ilan edilen Zorunlu Deprem Sigortası Genel Şartlarına ilişkin Tebliğ’in A.3 maddesine göre ise; enkaz kaldırma masrafları, kar kaybı, iş durması, kira mahrumiyeti, alternatif ikametgah ve işyeri masrafları, mali sorumluluklar ve benzeri dolaylı zararlar, her türlü taşınır mal, eşya ve benzerleri, ölüm dâhil olmak üzere tüm bedeni zararlar, manevi tazminat talepleri, deprem ve deprem sonucu oluşan yangın, infilak, tsunami veya yer kaymasının dışında kalan hasarlar, belirli bir deprem hadisesine bağlı olmaksızın binanın kendi kusur ve özellikleri nedeniyle zamanla oluşan zararlar teminat kapsamı dışındadır.